MAKALE
12
Kutunun Dışında Bir Yaklaşım
Yazı : Hasan Onur Çolak
Kurum içi ve kurum dışı mevzuata aykırılıkların incelenmesi , hileler ve bunlar neticesinde meydana gelen şirket zararlarının tazmini , hukuki süreçlerin işletilmesi , süreçleri iyileştirecek ve incelemeye konu olayın tekrarlanmaması adına gerekli aksiyonların aldırılması gibi pek çok süreç , iç soruşturma süreci altında yürütülmektedir .
Soruşturma konularındaki çeşitliliğe bağlı olarak soruşturma çalışmalarının yürütülmesi , geniş bir alandaki yetenek setini ( psikolojik mülakat teknikleri , hukuk bilgisi , vücut dili analizi , belge inceleme / sahtecilik , bilişim araçlarının incelenmesinin esasları , çok boyutlu ve kutunun dışında düşünebilme , görev yapılan organizasyona ilişkin ileri düzey bilgiye sahip olma ) gerektirdiği gibi , birbirinden farklı konularda görev yapmaya istekli olma , dürüstlük , ketumiyet , yüksek etik anlayışı ve objektiflik gibi kişisel nitelikleri gerekli kılmaktadır . Bu niteliklerin tek kişide toplanmasının zorluğu , soruşturmaların kurumlar içinde oluşturulacak ekipler tarafından 1 yürütülmesini ya da dış kaynak kullanımına yönelmeyi beraberinde getirmiştir .
İç denetimin 2 “ bir kurumun faaliyetlerini geliştirmek ve onlara değer katmak amacını güden bağımsız ve objektif bir güvence ve danışmanlık faaliyeti ” şeklinde yapılan tanımı , iç denetim faaliyetinin odak noktasını da içinde barındırmaktadır . Bir güvence ve danışmanlık faaliyeti olarak iç denetimin , suistimal inceleme çalışmalarındaki rolü soruşturma çalışmalarını yürüten birim ( birincil sorumlu ) olmaktan , kendini bunun dışında tutmaya kadar çeşitlenebilmektedir ancak iç soruşturmaların yürütülmesi bakımından alınacak rollerin kabul edilebilirliği , yapılacak işin [ iç soruşturmanın ] iç denetim bölümünün bağımsızlığı üzerindeki etkisinin farkında olunması ve bu rollerin iç denetim bölümünün görevine uygun şekilde yürütülmesine bağlı olacaktır 3 . Birbiriyle benzerlikleri olmakla birlikte , suistimal soruşturma-
1 Soruşturma ekibinin oluşturulmasında dikkate alınması gereken hususlar için lütfen bknz . Türkiye Etik ve İtibar Derneği , “ İç Soruşturmalar Rehberi , Eylül 2020 , s . 15 .
2 The Institute of Internal Auditors , Uluslararası Mesleki Uygulama Çerçevesi ( UMUÇ ), Türkiye İç Denetim Enstitüsü , Aralık 2019 , Yayın No : 17 , s . 31 .
3 Association of Certified Fraud Examiners ( ACFE ), Conducting Internal Investigations , International Edition ( CPE Course Book ), ACFE , 2000 , Austin-Texas , p . 23 .